‘Als ik groot ben laat ik die móffen voor straf kruipen!’ Ronny voelt zich een stuk beter bij dat idee.
Maar Hanny niet. ‘Dan laten hun kinderen jou weer voor straf kruipen. En jouw kinderen pakken die van hen terug. Hoe houdt het dan op?’

‘Ik vecht terug,’ gromt Ies Vogel. ‘Geen mof krijgt mij levend te pakken.’ Ronny en Ies krijgen hun zin, Amsterdam komt in opstand. STAAKT, STAAKT, STAAKT!

  Hoofdstuk 2  
          De overval blz. 37

Met die lok over zijn voorhoofd en dat lachje lijkt Willy net een kinderfilmster. Als ik Willy was, denkt Ronny, kon iedereen me voor zeven gulden en vijftig cent verraden. (…)

Ronny schaamt zich dat Willy kon zien hoe doodsbang hij ineens was, ook voor zijn eigen hachie. Hij probeert nonchalant te klinken. ‘Als de moffen komen, is de achterkant geen ideale vluchtweg. Maar het is te proberen. Je moet je schuilhouden tot het donker wordt en dan naar ons komen. Mijn vader doet van alles wat niet mag. Ik blijf gewoon komen, vrienden laten elkaar niet in de steek.’
Hoofdstuk 6 Willy blz. 102-104

 Saartje en Max zwaaien en ze roepen iets raars.‘Dág Ronny, we gaan naar de achterkant. Tot straks.’ (…)
Binnen staat een grote groep kinderen beduusd voor een splinternieuwe muur, zomaar midden in de gang.
‘Wat doet die achterlijke muur hier? Hoe
moeten we nou naar de achterkant?’ (…)

 Hun klas boven is voor ruim de helft leeg.
‘Juffie, waar zijn de anderen?’
‘Zij zitten voortaan aan de achterkant.’
‘Hè, waarom? Mogen wij er ook heen?’
Met een verdrietig gezicht antwoordt de juf: ‘Het spijt me, de achterkant is voortaan alleen voor joodse kinderen.’

  Hoofdstuk 3 

 De muur blz. 46

De hele week peutert hij aan dé tafelpoot. (…) Moedeloos denkt Ronny: Ik word nooit zo’n goede detective als Dick Bos…
En dan ineens spert hij zijn ogen open. Wat is dat? Twee piepkleine spleetjes. Hij tikt er tegen en nog eens. Opeens schiet een bol stukje hout los. (…) Hij kan nu een schijf van de bolpoot schuiven. Er komt een holle ruimte vrij!

Boing, bonkbonkebonk! Ronny’s hart slaat op hol. Er liggen papieren en formulieren in en stempels met die doodenge hakenkruizen. Razendsnel doet hij de tafelpoot weer dicht en hij rent naar de huiskamer. Hij zit als eerste braaf aan de ontbijttafel.

De Muur, blz. 57 Het verlaten hotel

Overal waar het leuk is, komt Ronny nu bordjes tegen met VOOR JODEN VERBODEN. Bij parken en plantsoenen en bij Artis. Bij de schouwburg en het concertgebouw, zelfs het zwembad en de speeltuin zijn VOOR JODEN VERBODEN. (…)
Louise werpt een woedende blik op een paar kinderen in de speeltuin. ‘Als zij hier gewoon schommelen, mérken joden niet eens dat er ook kinderen zijn die er niet spelen omdat ze solidair zijn.’

Het verlaten hotel 
Hoofdstuk 3 De Muur blz. 52

Iedereen keek om. Daar stond Hanny in een streep zonlicht die door het raam naar binnen viel, zodat de diadeem in haar haren flonkerde. Ze liet haar jas van haar schouders glijden. Ongelooflijk.

Daar stond ze in een lang fluwelen purperen gewaad helemaal bezaaid met gele sterren. Trots als een koningin keek ze ons een voor een aan. (…)

Het verlaten Hotel 
Hoofdstuk 4 Sterrenjurk, blz.67

Bij het hek voor het paadje naar de achterkant van de school zegt Hannan met een schorre stem: ‘Hier namen jullie het voor ons op tegen de lojedajes. Als ze ons vernederden in het concentratiekamp, dacht ik daaraan. De voorkanters vonden wél dat we gewoon bij elkaar hoorden. Jullie trokken je niets aan van die muur.’ (…) ‘Die stomme muur is afgebroken,’zegt Ronny. ‘Er is geen voor- en geen achterkant meer, we zijn weer gewoon de WC-school.’

Het verlaten hotel Hoofdstuk 15 
De verschrikkelijke waarheid, blz. 256

Op het laatst zingt de hele zaal mee: ‘Als op het Leidscheplein weer lichtjes ’s avonds branden gaan.’ Ze zingen met tranen in de ogen, ieder denkt aan al die lichtjes die voor altijd uit zijn.
Ondanks het oneindige verdriet dat bijna tastbaar tussen de mensen is, wordt er voor het eerst weer gelachen. (…)

‘Elk mens is uniek,’ zegt Flip. ‘Vroeger dacht ik: rijk is slecht en arm is goed. Maar mijn arme buurman vertrouw ik minder dan jouw vader de directeur. Want hij hielp ons.’ ‘Waarmee dan?’ ‘Je weet dat ik drukker ben van Het Parool? Dat begon als een gestencild verzetsblaadje, De Nieuwsbrief. De ondergrondse raadde aan: “Ga naar hotel Atlantic. Daar zal Jacob Sweering je overal mee helpen.”

Het verlaten hotel Hoofdstuk 15 
De verschrikkelijke waarheid blz. 254

Mirjam Elias en Merijn Bolink

Van schets via maquette naar kunstwerk

Zoutkeetsplein Amsterdam